Kosten en baten van de NAVO-top: internationale lusten, lokale lasten?
Het geopolitieke belang van de komende NAVO-top in Den Haag lijkt evident, maar het is de vraag of inwoners er direct iets aan hebben. “Wantrouw de verhalen dat dit soort evenementen altijd wel wordt terugverdiend.”
In de gemeenteraad toonde burgemeester Jan van Zanen zich eind december verheugd over de NAVO-top die op 25 en 26 juni plaatsvindt in het World Forum. ‘Het kan een hoop opleveren voor de stad, inwoners, ondernemers en bezoekers. Op korte en lange termijn.’ De gemeente ziet de top verder als een ‘mooie kans om het profiel van de internationale stad van vrede en recht te versterken’ die kan leiden tot ‘toekomstige diplomatieke en economische kansen’ en een goed vestigingsklimaat voor internationale instellingen, terwijl rondom de top ook de lokale economie profiteert, zegt een woordvoerder.
Het geopolitieke belang van de NAVO-top staat volgens analist Michel Don Michaloliákos buiten kijf (zie kader), maar of de top bijdraagt aan de welvaart van de stad, de inwoners en de ondernemers, valt nog te bezien. “Bij dit soort evenementen worden vaak gouden bergen beloofd door voorstanders,” zegt Joost Poort, die namens onderzoeksbureau Atlas Research betrokken was bij de evaluatie van de Nuclear Security Summit (NSS) in 2014 in Den Haag. “Dat beeld wil ik ontzenuwen. Niet elke bestede euro is een euro winst; er moet ook een tegenprestatie worden geleverd (in de vorm van diensten en producten, red.) en een deel van de inkomsten lekt weg via belastingen.”
Zinvolle investering
De kosten van de top komen grotendeels voor de rekening van de rijksoverheid. De gemeente besteedde er vorig jaar 250.000 euro aan en dit jaar één miljoen, blijkt uit de begroting van 2025. Om een inschatting te maken van de kosten en baten van de NAVO-top is de NSS-top een goede maatstaf. Het (verwachte) aantal bezoekers en vergaande veiligheidsmaatregelen zijn nagenoeg gelijk en de locatie is dezelfde.
Een succesvol evenement kan een goede ‘showcase’ zijn voor de stad
Uit een maatschappelijke kosten-batenanalyse van Atlas Research blijkt dat de NSS-top vanuit welvaartseconomisch perspectief een zinvolle investering is geweest die de stad een maatschappelijke winst van ruim een miljoen euro heeft opgeleverd. De maatschappelijke baten komen voor het grootste deel voort uit het zogeheten ‘imago-effect’; het organiseren van een succesvol evenement plaatst de stad in een fraai daglicht, waardoor organisatoren van congressen en andere evenementen eerder geneigd zijn naar Den Haag te komen. Voorwaarde voor een positief imago-effect is, aldus het NSS-rapport, dat de top zonder incidenten verloopt en ‘inhoudelijk niet als mislukt wordt geboekstaafd’.
Meer congressen
Voor potentiële toeristen en nieuwe inwoners is het niet waarschijnlijk dat zo’n imago-effect heeft opgetreden na de NSS-top; voor die groepen is de ‘stad van vrede en recht maar in beperkte mate een aantrekkelijke positionering’, staat in het rapport. De congresmarkt heeft wel geprofiteerd. In de jaren na de top ‘zag de stad een toename van internationale congressen en conferenties’, aldus een woordvoerder van de gemeente.
Een succesvol evenement kan een goede ‘showcase’ zijn voor de stad, vindt Poort. “Maar wil de stad er duidelijk van profiteren, dan dienen het congressen te zijn waar geen gemeenschapsgeld bij moet.” Bij het merendeel van de grote congressen die sinds 2014 hebben plaatsgevonden, is dat wel gebeurd, variërend van relatief kleine bedragen van 40.000 euro tot een half miljoen euro.
Ondernemers die inkomsten mislopen kunnen compensatie aanvragen
Op de hamvragen of inwoners en ondernemers profiteren van een dergelijk evenement en of het bijdraagt aan hun brede welvaart, kan Poort geen sluitend antwoord geven. Sommigen hebben er last, anderen hebben er voordeel van. “Laat ik het omdraaien in de vorm van een waarschuwing: wantrouw de verhalen dat dit soort evenementen altijd wel worden terugverdiend via de kassa’s van ondernemers. Het gevoel van trots, dat mogelijk optreedt bij inwoners, is weliswaar een vorm van intrinsieke welvaart, maar qua bestedingen van bezoekers zijn ze meestal niet lonend.” Daarnaast noemt Poort de zorgen van ondernemers over de wegafsluitingen ‘reëel’.
Evaluatie
De hinderlijkste maatregel is de afsluiting van de Johan de Wittlaan, van half april tot begin augustus. Om de verkeersoverlast te beperken, zet de gemeente onder meer in op omleidingen en roept ze werkgevers en overheden op om hun werknemers te stimuleren met het openbaar vervoer of de fiets te gaan.
Ondernemers die inkomsten mislopen kunnen nadeelcompensatie aanvragen, waarvoor op termijn een speciaal landelijk loket wordt opgetuigd, aldus de gemeentewoordvoerder. Eind december heeft de gemeenteraad bovendien een motie aangenomen van de VVD om ‘initiatieven te ontwikkelen waar ondernemers baat bij hebben’, in de gebieden die waarschijnlijk last krijgen van de wegafsluiting. Bijvoorbeeld in de vorm van themadagen of optredens, om te zorgen dat mensen winkelstraten en horeca in het gebied blijven bezoeken.
In het najaar voert de gemeente een maatschappelijke kosten-batenanalyse uit. Bij het analyseren van de baten van de top ‘zal expliciet aandacht worden besteed aan de betrokkenheid van het bedrijfsleven in Den Haag en de regio’, aldus het college in antwoord op een motie van de PVV. Ze verwacht in het voorjaar van 2026 de resultaten van de evaluatie te kunnen delen met de gemeenteraad.
NAVO-top ‘cruciaal’ voor veiligheid
Internationale bijeenkomsten als de NAVO-top zijn altijd belangrijk, maar in het huidige tijdsgewricht met Donald Trump als president van de VS des te meer, zegt Michel Don Michaloliákos, analist bij het Haagsch Instituut GeopolitiekNu. “Juist in deze onstuimige wereld, waarin Trump zich weinig aantrekt van de NAVO, is een discussie over onze veiligheidsarchitectuur cruciaal.” Don Michaloliákos ziet Den Haag als de uitgelezen plek voor de top, ook als die op lokaal niveau weinig oplevert. “Met de top kunnen we onszelf positioneren als stad van vrede en recht, netwerken opbouwen en laten zien dat we zoveel landen bij elkaar kunnen brengen. En hopelijk kunnen we een discussie aanzwengelen over hoe wij ons dieper kunnen verankeren in de nieuwe wereldorde. Ik zou dus zeggen: Den Haag, ‘take one for the team’.”
