‘Schuldig kind’ op de planken: licht, levendig en intens
Het Nationale Theater maakt van het boek ‘Schuldig kind’ van Ted van Lieshout een fascinerende en ingenieuze voorstelling.
We zien drie mannen in een berkenbos met daarin een ruime zitbank. Ze doen een dansje, alsof ze zich aan het publiek presenteren. Daarmee zet regisseur Belle van Heerikhuizen meteen de toon van het stuk ‘Schuldig kind’. Die is licht, terwijl het over zoiets ernstigs gaat als seksueel misbruik van een kind. Het sluit aan bij de sfeer in de gelijknamige autobiografische roman van Ted van Lieshout, waarop het stuk van Het Nationale Theater is gebaseerd. Er is geschoven met teksten, maar elk woord in deze bewerking is afkomstig van de schrijver, ook uit andere boeken.
De vondst van Van Heerikhuizen – een briljante vondst – is dat ze Ted door drie acteurs tegelijk laat spelen. Florian Myjer is de jonge Ted en Bram Coopmans de oudere. Daartussenin zit Sander Plukaard. Fascinerend is dat de drie permanent samen in beeld zijn; er is constant interactie. Het wordt nóg interessanter, want de drie spelen ook nog afwisselend andere rollen, zoals die van ‘de meneer’, de oudere man met wie het allemaal begon. De overgangen tussen de rollen zijn dermate natuurlijk en vanzelfsprekend dat er geen moment verwarring ontstaat, laat staan ergernis. Sterker nog: het maakt het compacte stuk levendig en intens. Je zit van de eerste tot de laatste zin op het puntje van je stoel.
Woedend
Grofweg is het zo dat de jonge Ted het luchtigst doet over alles wat er gebeurt en gebeurd is; de oudere Teds zijn kritisch tot woedend. Maar juist het naïeve van de jonge Ted onderstreept het drama. Hij zegt op een gegeven moment: “Ik dacht: misschien is dit de man bij wie ik het geluk kan vinden.” Een cruciale zin. Hij hunkerde naar liefde en aandacht, maar kreeg vooral seks. Dat begon toen hij elf was en nog van niets wist. Als zijn ‘meneer’ dan een hoogtepunt bereikt, schrikt hij en vindt hij het ‘ontzettend vies’. Maar de ongelijkwaardige ‘relatie’ woekert wel voort en Ted raakt beschadigd.
Je zit van de eerste tot de laatste zin op het puntje van je stoel
De meneer heeft spijt, wordt verteerd door wroeging, 27 jaar later. Hij stuurt Ted een brief. ‘Ik hoop dat je wilt aanvaarden dat ik je op deze wijze om vergiffenis vraag voor wat ik je destijds heb aangedaan,’ schrijft hij. Ted schrijft terug. Ze zouden nog een keer afspreken, maar dan wordt het stil. Het lijkt wel oprecht allemaal, maar toch stoort het late berouw. Want het lijkt net alsof meneer zichzelf ook als slachtoffer ziet.
Er is kritiek geweest op het boek van Ted van Lieshout. Het zou pedoseksualiteit goedpraten. Maar dat klopt niet en dat gebeurt ook in dit stuk niet. Als de jonge Ted nog wat romantisch mijmert, barst de oudste Ted uit. “Seks tussen volwassenen en kinderen kan niet. Omdat je niet kan inschatten wat bij het kind de schade is, of zal zijn.”
Naakt en kwetsbaar
Wat er in de tussentijd gebeurt, maakt wel duidelijk hoe een man en een jongen tot elkaar kunnen komen en hoe zo’n relatie heel geleidelijk kan ontsporen. Dat gebeurt vooral heel fijnzinnig in een scène waarin de drie Teds in hun onderbroek bij elkaar zitten. Maar de verleider neemt daar geen genoegen mee. Alles moet uit; hij wil Ted tekenen, zegt hij. En daar zitten ze dan verlegen bij elkaar, naakt en kwetsbaar. Heel snel gaan de kleren daarna weer aan.
Uiteindelijk wordt de bank een draaimolen, aangeduwd door de acteurs zelf. De mallemolen van het leven? Toch een positieve draai of juist een verbeelding van de verwarring waarin de hoofdpersoon in feite zijn hele leven verkeert? Het kan allemaal in deze ingenieuze en genuanceerde voorstelling.
‘Schuldig kind’, Het Nationale Theater, nu in het land, eind april terug in het Theater aan het Spui. Klik hier voor meer informatie.
