Jade was ‘Luisterend Schrijver’ voor gedupeerde toeslagenouder: ‘Haar levensverhaal heeft m’n wereldbeeld door elkaar geschud’

Het gezicht van Jade weerspiegelt tijdens het gehele gesprek afwisselend verontwaardiging en verdriet, maar bovenal compassie. “Ik ben vooralsnog de enige met wie ze erover durfde te spreken. Uit schaamte heeft ze nog niemand in haar omgeving deelgenoot gemaakt van de ellende die de onrechtmatige terugvorderingen van de Belastingdienst hebben veroorzaakt.” Tijdens hun gesprekken realiseerde Jade zich steeds meer hoeveel gunstiger het lot háár gezind is geweest. De Verteller is slechts drie jaar ouder en woont toevalligerwijs ook nog vlak bij haar in de Schilderswijk.

Vertrouwen

“Haar levensverhaal heeft diepe indruk op me gemaakt, m’n wereldbeeld door elkaar geschud. Het kan ons allen overkomen. Je leven kan midscheeps geraakt worden door iets waarop je geen enkele invloed hebt. Omdat er al snel vertrouwen ontstond, hebben we in een betrekkelijk kort tijdbestek vaak af kunnen spreken. Onze kennismaking vond plaats bij een neutrale ‘Luisterplek’ van SGH in het Benoordenhout, daarna spraken we regelmatig af in een nabijgelegen buurtlokaal en ook bij mij thuis.”

Jade zette eind 2023, na drie maanden, een punt achter het chronologisch Feitenrelaas, maar dat betekende nog niet een punt achter de inktzwarte periode in het leven van haar Verteller. “Nee, dat valt nog niet te zeggen. Maar in haar eigen woorden heeft ze eindelijk een hoofdstuk af kunnen sluiten. De toeslagenaffaire die intussen door iedereen terecht als het ‘toeslagenschandáál’ wordt aangeduid, heeft haar en haar gezin vanaf haar achttiende maar liefst vijftien jaar in z’n wurgende greep gehouden.”

Scriptie

Het lijkt op een open deur intrappen om te zeggen dat de gesprekken Jade niet onberoerd lieten: er vloeiden aan beide zijden tranen, de Luisterend Schrijver deelde in het leed van de Verteller. “Niet voor niets is het credo: je weet het pas als je hebt geluisterd,” zegt ze vol overtuiging. Bovendien heeft Jade de scriptie waarmee ze haar studie Filosofie, ethiek van organisaties aan het afronden was overboord gegooid.

“Mijn aanvankelijke onderwerp verbleekte totaal bij wat ik optekende uit de mond van mijn Verteller. Ik was op driekwart maar m’n scriptie belandde in de prullenbak en ik ben gaan schrijven over ‘kennismisbruik en onrecht in de verhouding overheid/burger’. Ik ben dus afgestudeerd op het toeslagenschandaal, waarin de overheid over alle informatie over burgers beschikte, terwijl die laatsten zich vaak niet eens bewust waren van het feit dat er zoveel al dan niet onjuiste informatie over hen beschikbaar was. Hoe ga je om met een disproportionele disbalans in kennis: welke verantwoordelijkheden heb je als kennismonopolist?” Ze voegt met een klein lachje toe dat haar scriptie ‘ineens heel concreet’ werd.

Leed

“De eerste drie gesprekken met mijn Verteller waren zeer intens, ze brachten alle ellende weer bij haar boven. Ik was de eerste met wie ze over haar leed en opgelopen schade kon praten. Het verdriet om haar kinderen geen cadeautjes te kunnen geven, geen nieuw bedje, geen noodzakelijke grotere fiets, geen sportlessen, geen uitjes, niet op uitnodigingen voor (kinder)feestjes kunnen ingaan. Terwijl de terugvorderingsschulden zich opstapelden, heeft mijn Verteller vanaf haar achttiende haar verjaardag niet meer gevierd. Voor mij is iedere verjaardag een feestelijke mijlpaal die ik niet onopgemerkt voorbij laat gaan. Alle voor mij in diezelfde periode vanzelfsprekende plezier is aan haar voorbijgegaan.”

Het uit verleden, heden en toekomst opgebouwde Feitenrelaas is voor alle gedupeerden een waardevol document gebleken in de contacten met de staat, gemeenten, banken en andere ‘loketten’. “Het vormt een wezenlijk onderdeel van zowel het emotionele als financiële herstel. Zo is het Feitenrelaas de basis voor het door SGH ontwikkelde model met vaste normbedragen. Ook kan het document helpen om eigen kinderen, andere familieleden en vrienden deelgenoot te maken van veelal verzwegen leed.”

Jade beaamt dat haar Verteller overweegt om het document aan haar kinderen en andere dierbaren te laten lezen. “Zij ervaart voor het eerst dat zij is gehoord en gezien als mens, en niet als nummer. De schadevergoeding voelt voor haar als rechtmatig. ‘Ik krijg waarop ik recht heb,’ zegt zij, ‘nadat mij alles is afgenomen en mijn gezin zoveel schade is berokkend. Maar veel belangrijker is het om weer als volwaardig inwoner van Nederland te worden gezien, het label ‘fraudeur’ is nu verdwenen, bij het BKR (Bureau Krediet Registratie, red.) staat geen kruisje meer achter mijn naam en die van mijn kinderen’.”

Taartje

Bijzonder was het voor Jade én haar Verteller om getweeën in een ruimte vol lotgenoten te zitten bij de ondertekening van de Collectieve Vaststellingsovereenkomst. “Zij zat in gelijkwaardigheid naast een vertegenwoordiger van het ministerie die haar aankeek, haar schade en leed erkende en spijt betuigde. Daarna zijn we samen een taartje gaan eten, haar eerste keer sinds jaren in een horecagelegenheid. Daar heeft ze me gevraagd om mijn levensverhaal aan háár te vertellen. Dat heb ik natuurlijk graag gedaan, ook al kan mijn verhaal niet in de schaduw staan van het hare, maar het maakte de cirkel rond. Er ontstond gelijkwaardigheid en ruimte voor de vriendschap die we sindsdien koesteren.”

Als filosoof heeft Jade er vooral dit van geleerd: “Wat je geeft, krijg je terug: een wantrouwende overheid oogst wantrouwen. Voor herstel is vertrouwen nodig: een overheid die vertrouwen zaait, krijgt hetzelfde moois terug.”

^{Meer informatie en aanmelding: www.gelijkwaardigherstel.nl. Er zijn nog veel Luisterend Schrijvers nodig.}

De redactie biedt u dit verhaal gratis aan. Meer Haagse verhalen? Neem een (proef)abonnement op weekkrant Den Haag Centraal. Elke donderdag in de bus. De krant is ook verkrijgbaar bij onze verkooppunten.